Συνεντευξη στην Αθηνεα

Αυτές οι ιδέες, που αφορούν απολύτως και τους ενήλικες, προκύπτουν από την κατατοπιστική συνέντευξη της MS, RDN κλινικής διαιτολόγου-διατροφολόγου και founder & board chair της αστικής μη κερδοσκοπικής εταιρείας «Μαθαίνω Διατροφή» Όλγας Κουνάρη, η οποία μας εξηγεί πώς μπορούν τα παιδιά να τρώνε σωστά όχι με κόπο και ανώφελους περιορισμούς, αλλά με τρόπο και καλή διάθεση ως γενναίοι μικροί κουταλοφάγοι!

Τα παιδιά δεν μπορούμε να τα πείσουμε για οτιδήποτε στη διατροφή. Μαθαίνουν μέσα από το παράδειγμα που εμείς τους δίνουμε. Αν εμείς τρώμε μαζί τους ψάρι ή γιαούρτι, τότε θα τρώνε κι εκείνα. Δεν τίθεται θέμα σύγκρισης ανάμεσα στο ψάρι και τα πατατάκια ή το γιαούρτι και τη σοκολάτα. Όλα τα τρόφιμα χωράνε σε έναν ισορροπημένο τρόπο διατροφής.

Φυσικά, τα θρεπτικά τρόφιμα τα τρώμε συχνότερα, καθώς ο οργανισμός μας τα έχει ανάγκη για να είναι υγιής. Οι γονείς αποφασίζουν το μενού και προσφέρουν στα παιδιά θρεπτικά τρόφιμα, χωρίς ωστόσο να τα «διαφημίζουν» ή να τα πιέζουν να τα φάνε, ενώ παράλληλα οριοθετούν τις λιχουδιές, χωρίς να τις απαγορεύουν.

Εν όψει καλοκαιριού, τι χρειάζεται να κάνει ένας γονιός όταν το παιδί του δεν ξεκολλάει τα μάτια του από ένα ψυγείο με παγωτά;

Σύμφωνα με τη σύγχρονη διατροφική διαπαιδαγώγηση, τα παγωτά και γενικότερα οι λιχουδιές τρώγονται βάσει προγράμματος, το οποίο θα πρέπει να είναι ξεκάθαρο στα παιδιά. Εκείνα φυσικά παρακαλούν, γκρινιάζουν, επιμένουν να φάνε λιχουδιές, όπως όμως ισχύει και με οτιδήποτε άλλο που απαιτεί οριοθέτηση, όπως για παράδειγμα ο χρόνος παραμονής στον ήλιο, η ώρα επιστροφής από τη βόλτα, ο χρόνος μπροστά σε μια οθόνη, έτσι θα πρέπει να είναι και με το παγωτό και γενικότερα με τις λιχουδιές. Ακολουθούμε λοιπόν το πρόγραμμα που έχουμε θέσει, υπενθυμίζουμε και το επαναλαμβάνουμε με ηρεμία όσες φορές χρειαστεί.

Ο ρόλος γονέων και δασκάλων δεν είναι να πείσουν τα παιδιά να τρώνε υγιεινά για να είναι αδύνατα. Αντίθετα, θα πρέπει να προσπαθήσουν να διαχωρίσουν το βάρος από την υγιεινή διατροφή, καθώς το βάρος και ο σωματότυπος καθορίζονται σε μεγάλο βαθμό γονιδιακά.

Τι σημαίνει διατροφικές δεξιότητες και κατά πόσο είναι εύκολο να αποκτηθούν από παιδιά και μεγάλους;

Ένας ενήλικος, είτε είναι γονιός είτε όχι,  θα πρέπει να είναι σε θέση να δημιουργεί εβδομαδιαίο μενού για τον εαυτό του και τα παιδιά του και να έχει βασικές γνώσεις σχετικά με την επιλογή τροφίμων, την προετοιμασία και ημερήσια κατανομή των γευμάτων.

Οι διατροφικές δεξιότητες που θα πρέπει να αναπτύξουν τα παιδιά είναι: να μπορούν να επιλέγουν από τα τρόφιμα που είναι διαθέσιμα αυτά που προτιμούν χωρίς πείσματα και απαιτήσεις, να τρώνε όσο ακριβώς χρειάζονται ανάλογα με το πόσο πεινούν και να συμμορφώνονται με το ωράριο των γευμάτων του σπιτιού, καθώς και με τους κανόνες για τις λιχουδιές.

Ενόσω τα παιδιά μεγαλώνουν, τους διδάσκουμε σταδιακά διατροφικές δεξιότητες σχετικά με τον προγραμματισμό της διατροφής, την επιλογή τροφίμων και την προετοιμασία των γευμάτων.

Η διατροφική εκπαίδευση θα πρέπει να παρέχεται μέσω ουδέτερης πληροφόρησης στο πλαίσιο ευχάριστων εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων και παιχνιδιού, χωρίς νουθεσίες και σίγουρα χωρίς αρνητικά ή απειλητικά μηνύματα – για παράδειγμα «το ψωμί παχαίνει» ή «όποιος έχει περιττά κιλά θα πάθει σάκχαρο».

Καθώς τα παιδιά είναι μιμητικά όντα, πώς μπορεί ένας ευτραφής γονιός ή δάσκαλος να πείσει το παιδί να τρώει υγιεινά, δηλαδή μεσογειακή κουζίνα;

Ο σωματότυπος ή το βάρος του γονέα ή του δασκάλου δεν θα πρέπει να αποτελούν εμπόδιο στο να τρώει μαζί με τα παιδιά μεσογειακά γεύματα. Τα παιδιά που τρώνε συστηματικά (τουλάχιστον 4 φορές την εβδομάδα) με τους σημαντικούς ενήλικες της ζωής τους, εξοικειώνονται σταδιακά με όλα τα τρόφιμα και τα πιάτα που τους προσφέρονται σε αυτό το πλαίσιο.

Η διατροφική εκπαίδευση θα πρέπει να παρέχεται μέσω ουδέτερης πληροφόρησης στο πλαίσιο ευχάριστων εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων και παιχνιδιού, χωρίς νουθεσίες και σίγουρα χωρίς αρνητικά ή απειλητικά μηνύματα – για παράδειγμα «το ψωμί παχαίνει» ή «όποιος έχει περιττά κιλά θα πάθει σάκχαρο».

Το άγχος γύρω από τη διατροφή αυξάνει την πιθανότητα συναισθηματικού φαγητού (emotional eating) και εμφάνισης διατροφικών διαταραχών κατά την παιδική ηλικία και την εφηβεία. Σήμερα τα 2/3 των εφήβων έχουν κάνει χρήση καθαρτικών και χαπιών αδυνατίσματος ή ασκούνται υπερβολικά προκειμένου να εξισορροπήσουν υπερφαγικά επεισόδια (binge eating).

Ο ρόλος γονέων και δασκάλων δεν είναι να πείσουν τα παιδιά να τρώνε υγιεινά για να είναι αδύνατα. Αντίθετα, θα πρέπει να προσπαθήσουν να διαχωρίσουν το βάρος από την υγιεινή διατροφή. Καθώς το βάρος και ο σωματότυπος καθορίζονται σε μεγάλο βαθμό γονιδιακά, κάποιος μπορεί να τρώει ισορροπημένα και να έχει μεγαλύτερο βάρος από κάποιον άλλο που τρώει ανθυγιεινά. Η σύνδεση διατροφής και βάρους προκαλεί στα παιδιά άγχος εξαιτίας των αρνητικών και αυστηρών μηνυμάτων σε σχέση με τις θερμίδες, τον διαχωρισμό των τροφίμων σε light και «παχυντικά» και τα μη ρεαλιστικά standards για το πόσο πρέπει κάποιος να ζυγίζει.

Γονείς και δάσκαλοι θα πρέπει να προστατέψουν τα παιδιά από αυτά τα μηνύματα. Το άγχος γύρω από τη διατροφή αυξάνει την πιθανότητα συναισθηματικού φαγητού (emotional eating) και εμφάνισης διατροφικών διαταραχών κατά την παιδική ηλικία και την εφηβεία. Σήμερα τα 2/3 των εφήβων έχουν κάνει χρήση καθαρτικών και χαπιών αδυνατίσματος ή ασκούνται υπερβολικά προκειμένου να εξισορροπήσουν υπερφαγικά επεισόδια (binge eating).

Πόσα και ποια είναι τα προγράμματα της αστικής μη κερδοσκοπικής εταιρείας «Μαθαίνω Διατροφή» και τι αλλαγές έχετε διαπιστώσει στα χρόνια λειτουργίας της οργάνωσής σας;

Έχουμε αναπτύξει ευρεία γκάμα εκπαιδευτικών προγραμμάτων που απευθύνονται σε ενήλικες και παιδιά. Οι ενήλικες εκπαιδεύονται μέσα από workshops και e-learning και συμμετέχουν σε ομάδες υποστήριξης. Για τα παιδιά, από 2 έως και 12 ετών, το πρόγραμμα littlespoons προσφέρει εκπαιδευτικές δραστηριότητες με κύριο άξονα το παιχνίδι, προσαρμοσμένες ανά ηλικιακή ομάδα.

Στο πλαίσιο του προγράμματος, οι δάσκαλοι αποκτούν πρόσβαση σε εργαλεία διατροφικής εκπαίδευσης και τα σχολεία λαμβάνουν συμβουλευτική υποστήριξη που αφορά τα σχολικά γεύματα και τη διατροφική πολιτική. Για τους εφήβους, η «Μαθαίνω Διατροφή» έχει δημιουργήσει μια σειρά από διαδραστικές ομιλίες ευαισθητοποίησης, ενώ σύντομα θα δημιουργήσει νέα προγράμματα με σκοπό να τους βοηθήσουν να αναπτύξουν δεξιότητες προγραμματισμού γευμάτων.

Παρόλο που η αλλαγή των διατροφικών συμπεριφορών αποτελεί ιδιαίτερα χρονοβόρο και πολύπλοκο ζήτημα, με χαρά διαπιστώνουμε ότι οι ενήλικες που συμμετέχουν στα προγράμματά μας αποκτούν νέες γνώσεις και δεξιότητες και διαμορφώνουν μια νέα, καλύτερη προσέγγιση ως προς τη διατροφική διαπαιδαγώγηση των παιδιών. Όταν οι ενήλικες εφαρμόζουν τις γνώσεις που αποκτούν με συνέπεια, η εξέλιξη των παιδιών σε ό,τι αφορά τις δικές τους διατροφικές δεξιότητες είναι εντυπωσιακή.

Μέχρι στιγμής, έχουμε συνεργαστεί με περισσότερους από 550 φορείς εκπαίδευσης σε Ελλάδα και Κύπρο, στους οποίους συμπεριλαμβάνονται παιδικοί σταθμοί, νηπιαγωγεία, δημοτικά σχολεία, γυμνάσια και λύκεια. Η πλατφόρμα e-learning του οργανισμού μας και τα διαδικτυακά workshops μας δίνουν τη δυνατότητα να φτάνουμε σε περισσότερους φορείς, γονείς και παιδιά σε κάθε γωνιά της Ελλάδας.

Το σημαντικότερο όμως θα ήταν οι γονείς ή το σχολείο να έχουν επιλέξει από πριν το εβδομαδιαίο πρόγραμμα δεκατιανών και τα παιδιά μαζί με τους εκπαιδευτικούς να τρώνε το σνακ τους καθιστά και σε χρόνο εκτός διαλείμματος. Όπως ακριβώς συμβαίνει στους φορείς προσχολικής εκπαίδευσης και σε πολλά σχολεία εκτός Ελλάδας.

Οι σχολικές καντίνες τι σνακ προσφέρουν και τι θα έπρεπε να προσφέρουν στα παιδιά σήμερα;

Το ζήτημα των σχολικών κυλικείων είναι ιδιαίτερα σοβαρό και μοιάζει να μην έχει εύκολη λύση. Από τη μια πλευρά οι περιορισμοί που έχουν να κάνουν με το κόστος, τις προμήθειες και τη διάθεση των τροφίμων και από την άλλη τα αυξανόμενα ποσοστά παιδιών που παρουσιάζουν δυσκολία στην αποδοχή φυσικών τροφίμων. Το αποτέλεσμα είναι τα κυλικεία να προσφέρουν κυρίως τρόφιμα και σνακ χαμηλής ποιότητας, ενώ ταυτόχρονα απουσιάζουν ενδιαφέρουσες γευστικά θρεπτικές επιλογές.

Σε έναν ιδανικό κόσμο τα κυλικεία θα έπρεπε να παρέχουν απλά θρεπτικά σνακ, όπως για παράδειγμα σάντουιτς με τυρί και λαχανικά, φρουτοσαλάτες, ξηρούς καρπούς, τυρόπιτες και σπανακόπιτες με φύλλο ή ζύμη με ελαιόλαδο, γιαούρτι, ψωμί με ταχίνι και μέλι.

Το σημαντικότερο όμως θα ήταν οι γονείς ή το σχολείο να έχουν επιλέξει από πριν το εβδομαδιαίο πρόγραμμα δεκατιανών και τα παιδιά μαζί με τους εκπαιδευτικούς να τρώνε το σνακ τους καθιστά και σε χρόνο εκτός διαλείμματος. Όπως ακριβώς συμβαίνει στους φορείς προσχολικής εκπαίδευσης και σε πολλά σχολεία εκτός Ελλάδας.

Πόσο εκτεταμένο είναι το πρόβλημα της παχυσαρκίας στην Ελλάδα και κατά πόσο αισιοδοξείτε για το μέλλον;

Το πρόβλημα της παχυσαρκίας είναι έντονο στις περισσότερες χώρες του Δυτικού κόσμου, ωστόσο η Ελλάδα και οι χώρες της Μεσογείου έχουν ιδιαίτερα επιβαρυμένη επιδημιολογική εικόνα. Μάλιστα, η Ελλάδα, έχει ένα από τα υψηλότερα ποσοστά παιδικής παχυσαρκίας.

Η απομάκρυνση από τον φυσικό μεσογειακό τρόπο διατροφής έχει παίξει πολύ σημαντικό ρόλο. Η διαθεσιμότητα των ανθυγιεινών τροφίμων έχει αυξηθεί και οι έντονοι ρυθμοί ζωής έχουν περιορίσει τις ευκαιρίες για φυσική δραστηριότητα.

Την ίδια στιγμή, τα κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα, το άγχος της καθημερινότητας αλλά και τα στερεότυπα γύρω από τη διατροφή και το σώμα, καθιστούν τη διαχείριση της διατροφής και του βάρους ιδιαίτερα δύσκολη.

Οι κακοί μαθητές της σωστής διατροφής δεν είναι σίγουρα τα παιδιά. Σήμερα οι περισσότεροι ενήλικες δυσκολευόμαστε να φροντίσουμε καθημερινά τη δική μας διατροφή, ενώ τα πάμε ελάχιστα καλύτερα με τη φροντίδα της διατροφής των παιδιών μας.

Αν θέλουμε να επιλύσουμε το πρόβλημα της παχυσαρκίας, θα πρέπει να στρέψουμε την προσοχή μας σε σύγχρονες μεθόδους διατροφικής διαπαιδαγώγησης που διδάσκουν σε μικρούς και μεγάλους πώς να διαχειριστούν το παχυσαρκογόνο περιβάλλον, ενώ ταυτόχρονα καλλιεργούν αποδοχή, σεβασμό και αυτορρύθμιση. Αυτό ακριβώς κάνουμε και στη «Μαθαίνω Διατροφή» και αισιοδοξούμε ότι, μέσω της εκπαίδευσης και της υποστήριξης που παρέχουμε σε οικογένειες, σχολεία και ευάλωτες ομάδες ενηλίκων, συμβάλλουμε ενεργά στη διαμόρφωση ενός καλύτερου διατροφικού μέλλοντος για την Ελλάδα.

Ποιοι είναι οι πιο κακοί μαθητές της σωστής διατροφής: τα παιδιά, οι γονείς ή οι δάσκαλοι;

Οι κακοί μαθητές της σωστής διατροφής δεν είναι σίγουρα τα παιδιά. Σήμερα οι περισσότεροι ενήλικες δυσκολευόμαστε να φροντίσουμε καθημερινά τη δική μας διατροφή, ενώ τα πάμε ελάχιστα καλύτερα με τη φροντίδα της διατροφής των παιδιών μας. Τα ταΐζουμε στον δρόμο, κλέβουμε χρόνο από την ώρα του φαγητού για διάβασμα και άλλες δραστηριότητες και, καθώς τα παιδιά μας δεν θέλουν να φάνε «αυτό που τους κάνει καλό», καταλήγουμε να υπηρετούμε τις διατροφικές τους παραξενιές, περιορίζοντας το ρεπερτόριο των γευμάτων στα λίγα και βαρετά τρόφιμα που εκείνα εύκολα αποδέχονται.

Ο ρόλος του γονέα σε ό,τι αφορά τη διατροφή απαιτεί συνεχή προσπάθεια για τουλάχιστον 16 χρόνια, με κύριους άξονες τη φροντίδα, την οριοθέτηση και την αποδοχή. Πρέπει να οπλιστούμε με κουράγιο και υπομονή. Έχουμε πολλή και σημαντική δουλειά να κάνουμε. Το μήνυμα είναι ένα και είναι ξεκάθαρο: εμείς παρέχουμε καθημερινά το φαγητό και ορίζουμε τη δομή της διατροφής και τα παιδιά μας τρώνε ανάλογα με τις ανάγκες και την όρεξή τους και μεγαλώνουν σύμφωνα με τα γονίδιά τους.