Υπαρχει “εθισμος” στο φαγητο;

Το θέμα του «εθισμού στο φαγητό» είναι ιδιαίτερα αμφιλεγόμενο. Πολλοί συγκρίνουν την επιθυμία για φαγητό με τον εθισμό σε ουσίες όπως τα ναρκωτικά, το αλκοόλ ή το τσιγάρο. Όμως, η ιδέα ότι το φαγητό λειτουργεί με τον ίδιο τρόπο στον εγκέφαλο είναι επιστημονικά αβάσιμη.

Ο φόβος της απώλειας ελέγχου

Ίσως έχετε σκεφτεί να μην αγοράσετε σοκολάτες, παγωτά ή πατατάκια, φοβούμενοι ότι δεν θα μπορέσετε να σταματήσετε να τα τρώτε. Αυτός ο φόβος είναι υπαρκτός, όμως το πραγματικό πρόβλημα μπορεί να μην είναι η «εθιστική» φύση του φαγητού, αλλά η στέρηση και οι περιορισμοί που του επιβάλλουμε.

Τι έδειξαν οι έρευνες

Πριν από περίπου δεκαπέντε χρόνια, το Yale Food Addiction Scale θεωρήθηκε σημαντική ανακάλυψη. Στηρίχθηκε στην ιδέα ότι οι άνθρωποι που αναφέρουν συμπεριφορές «εθισμού στο φαγητό» καταναλώνουν τρόφιμα με έντονη γεύση και απόλαυση, όπως σοκολάτα, πατατάκια ή πίτσα, και ότι αυτά ενεργοποιούν τα κέντρα ανταμοιβής του εγκεφάλου, όπως συμβαίνει με ουσίες όπως το αλκοόλ ή τα ναρκωτικά.

Ωστόσο, πολλές άλλες δραστηριότητες – όπως μια βόλτα στη φύση, μια αγκαλιά ή η αγαπημένη μας μουσική – ενεργοποιούν επίσης αυτά τα εγκεφαλικά μονοπάτια, χωρίς να θεωρούνται εθιστικές. Άρα, το γεγονός ότι το φαγητό μας προσφέρει ευχαρίστηση δεν σημαίνει απαραίτητα ότι προκαλεί εθισμό.

Η πραγματική λειτουργία του φαγητού

Το φαγητό είναι από τη φύση του ανταποδοτικό. Αν δεν αντλούσαμε ικανοποίηση από αυτό, το ανθρώπινο είδος δεν θα είχε επιβιώσει. Επιπλέον, δεν υπάρχουν επιστημονικές αποδείξεις ότι τα τρόφιμα περιέχουν χημικές ουσίες που προκαλούν εθισμό. Οι μόνες μελέτες που έδειξαν πραγματικά «εθιστικές» συμπεριφορές έγιναν σε ποντίκια που υποβλήθηκαν σε αυστηρή στέρηση ζάχαρης.

Μήπως ο “εθισμός στο φαγητό” προκαλείται από τον περιορισμό;

Όσο περισσότερο αποφεύγει κανείς ορισμένα τρόφιμα, τόσο πιο δελεαστικά γίνονται. Έτσι, όταν τελικά τα καταναλώνει, μπορεί να νιώσει ότι χάνει τον έλεγχο. Η σκέψη «δεν ξέρω πότε θα μου επιτρέψω ξανά να φάω κέικ σοκολάτας, οπότε ας φάω όσο μπορώ τώρα» είναι ένας από τους βασικούς μηχανισμούς που οδηγούν στην υπερκατανάλωση.

Πολλοί, προσπαθώντας να ελέγξουν την κατανάλωση «εθιστικών» τροφίμων, επιλέγουν αυστηρές δίαιτες. Αυτό όμως συχνά επιδεινώνει το πρόβλημα. Όταν κάποιος στερείτε συνεχώς τρόφιμα που αγαπά, ο εγκέφαλος αρχίζει να τα σκέφτεται εμμονικά. Σταδιακά, τα αντιλαμβάνεται ως ακόμα πιο απολαυστικά και επιθυμητά. Αυτή η διαδικασία είναι φυσική απάντηση του οργανισμού στη στέρηση και συνδέεται με τα βασικά μας ένστικτα για επιβίωση.

Πώς αντιμετωπίζεται ο «εθισμός» στο φαγητό

Το κλειδί είναι να σταματήσει κανείς να βλέπει τη διατροφή ως μια αυστηρή διαδικασία γεμάτη περιορισμούς. Αντί λοιπόν κάποιος να αποκλείει τρόφιμα από τη διατροφή του, χρειάζεται να διευρύνει τις γεύσεις που καταναλώνει, ενσωματώνοντας σταδιακά ακόμα και τα τρόφιμα που θεωρεί «απαγορευμένα». Όταν το φαγητό πάψει να αποτελεί απαγορευμένο καρπό, οι ψυχαναγκαστικές σκέψεις μειώνονται και η κατανάλωση εξισορροπείται.

Αυτό δεν σημαίνει ότι η διαδικασία είναι εύκολη ή γρήγορη. Η σχέση με το φαγητό είναι περίπλοκη και μοναδική για τον καθένα. Αν κάποιος νιώθει έντονα συναισθήματα ή αδυναμία διαχείρισης γύρω από το φαγητό, η υποστήριξη από ειδικούς μπορεί να είναι καθοριστική.