Η αληθεια για το βαρος

Για να χάσουμε βάρος χρειάζεται να τρώμε λιγότερο και να κινούμαστε περισσότερο, ωστόσο οι διατροφικές μας επιλογές και η φυσική δραστηριότητα καθορίζονται από πολύπλοκους βιολογικούς και ψυχολογικούς παράγοντες.

Τα προβλήματα βάρους είναι πολύπλοκα

Εάν έχετε κάνει αρκετές δίαιτες στο παρελθόν, σίγουρα θα έχετε ακούσει ότι χρειάζονται + ή – 500 θερμίδες την ημέρα για να πάρετε ή να χάσετε μισό κιλό την εβδομάδα. Οι περισσότερες δίαιτες αλλά και τα περισσότερα προγράμματα διατροφής, ακόμη και οι διάφορες τάχα επιστημονικές προσεγγίσεις όπου σας “κόβουν” τροφές που υποτίθεται σας “παχαίνουν” (π.χ. το λευκό αλεύρι) στοχεύουν να δημιουργήσουν τουλάχιστον αυτό το έλλειμμα στον οργανισμό σας, ώστε να χάσετε βάρος. Δεν είναι όμως τόσο απλά τα πράγματα. Μελέτες που πραγματοποιήθηκαν σε κλειστό ερευνητικό περιβάλλον έχουν δείξει στην πράξη ότι το εύρος μείωσης βάρους σε άτομα που τρώνε 1000 θερμίδες λιγότερες την ημέρα για 3 μήνες είναι από 9 έως 29 κιλά και για εκείνους που “καίνε” 500 επιπλέον θερμίδες την ημέρα για 3 μήνες είναι από 2 έως και 18 κιλά. Η δύναμη των γονιδίων είναι αναμφισβήτητη.

Οι περισσότερες δίαιτες και διατροφές μειώνουν αυθαίρετα υπερβολικά πολύ την συνιστώμενη πρόσληψη, προκειμένου να εξασφαλίσουν την απώλεια βάρους, με αποτέλεσμα να καταπονούν τον οργανισμό και να καταστραφούν το μεταβολισμό. Με τον καιρό το σώμα σταματά να ανταποκρίνεται και σταδιακά χάνει την ικανότητα του να ρυθμίζει το βάρος.  Ακόμη όμως και αν ένα πρόγραμμα διατροφής είναι ακριβώς αυτό που πρέπει για το δικό σας μεταβολισμό, υπάρχουν πολλοί ακόμη λόγοι γιατί δεν μπορεί να επιλύσει τα χρόνια ζητήματα βάρους, όσο μικρά ή όσο μεγάλα και αν είναι και σε καμία περίπτωση δεν σας μαθαίνει να τρέφεστε ισορροπημένα σε βάθος χρόνου.

Πως ρυθμίζεται το βάρος

Οι μακροπρόθεσμες αλλαγές στο βάρος επηρεάζονται και από άλλους παράγοντες, εκτός από τα γονίδια, την επιλογή τροφίμων και τη σωματική δραστηριότητα. Τέτοιοι παράγοντες είναι η διατροφική συμπεριφορά ή αλλιώς η σχέση με την τροφή αλλά και οι διάφορες καταστάσεις φυσιολογικές ή μη που προκαλούν μεταβολές στις ορμόνες π.χ. ασθένεια, εγκυμοσύνη, φυσιολογικές διαδικασίες γήρανσης (εμμηνόπαυση!), φαρμακευτική αγωγή, χειρουργική επέμβαση. Και σαν να μην έφταναν αυτά, υπάρχουν άνθρωποι που το σημείο ρύθμισης του βάρους τους επηρεάζεται πολύ από παράγοντες όπως το στρες, το αλκοόλ και το κάπνισμα και άλλοι που η επίδραση του τρόπου ζωής στο βάρος τους είναι περιορισμένη. 

Η διατροφική μας συμπεριφορά

Καθημερινά παίρνουμε εκατοντάδες αποφάσεις, μικρότερες ή μεγαλύτερες. Κάποιες από αυτές είναι σωστές, ωστόσο υπάρχουν φορές που συνειδητοποιούμε αργότερα ότι έχουμε πάρει λάθος απόφαση. Κάποιες φορές μάλιστα, καταλαβαίνουμε ότι η απόφαση είναι λάθος την ίδια στιγμή που την παίρνουμε. Κάτι τέτοιο συμβαίνει συχνά όταν οι αποφάσεις έχουν να κάνουν με το φαγητό και τη διατροφή. Τότε κατηγορούμε τον εαυτό μας που δεν πήραμε τις σωστές αποφάσεις που θα μας βοηθήσουν να πετύχουμε τους στόχους βάρους μας.

Έχετε όμως ποτέ σκεφτεί ότι οι διατροφικές επιλογές που κάνουμε και κυρίως το αποτέλεσμα που αυτές θα έχουν στο βάρος μας δεν είναι μόνο ζήτημα θέλησης ή απόφασης; Άλλωστε ο τρόπος που παίρνουμε αποφάσεις δεν είναι πάντα απόλυτα συνειδητός σε εμάς. Είναι πολλές φορές που αποφασίζουμε κάτι μετά από λογική σκέψη και άλλες τόσες όμως που οι αποφάσεις μας παίρνονται στη στιγμή, πολλές φορές ασυνείδητα, καθοδηγούμενες από ένστικτα και αυτοματισμούς ή αλλιώς ισχυρές συνήθειες.

Σε ότι έχει να κάνει με τη διαχείριση της διατροφής μας και την προσπάθειά μας να ελέγξουμε τις επιλογές μας σε επίπεδο φαγητού και άσκησης αλλά και να περιορίσουμε τις παρορμήσεις μας τα πράγματα είναι ιδιαίτερα πολύπλοκα. Όταν κάποιος ακολουθεί ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα διατροφής και άσκησης συχνά έχει πάρει αποφάσεις με βάση τη λογική και σαφώς θεωρεί ότι οι αποφάσεις αυτές βασίζονται στη θέλησή του να χάσει βάρος. Έτσι λοιπόν για παράδειγμα προετοιμάζεται από τις αρχές του φθινοπώρου ώστε να έχει χάσει βάρος μέχρι τις γιορτές. Ωστόσο με το πέρασμα των μηνών αυτές οι λογικές αποφάσεις πολλές φορές παραμερίζονται από άλλες που παίρνονται ασυνείδητα στη στιγμή. Ο λόγος που αυτό συμβαίνει τόσο έντονα σε ζητήματα φαγητού έχει να κάνει με τα ένστικτα επιβίωσης. Τα ένστικτα αυτά τα οποία δεν μπορούν να ελεγχθούν με τη λογική, μας σπρώχνουν στην κατανάλωση ενεργειακά πυκνής τροφής και στόχο έχουν να μας προστατέψουν από την απώλεια βάρους.

Αν λοιπόν θέλουμε να χάσουμε βάρος και κυρίως να το διατηρήσουμε σε βάθος χρόνου θα πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι η θέλησή μας δεν αρκεί. Μάλιστα παίζει ιδιαίτερα μικρό ρόλο. Συνεπώς δεν θα πρέπει κανείς να αναρωτιέται γιατί το βάρος επανέρχεται μετά από μια δίαιτα ούτε γιατί οι περισσότεροι παχαίνουν σε γιορτές και διακοπές. Και μάλιστα αν κάποιος έχει ακολουθήσει μια δίαιτα τους μήνες πριν τότε έχει μεγαλύτερες πιθανότητες να πάρει βάρος. Αν η δίαιτα που ακολούθησε ήταν ιδιαίτερα αυστηρή και μακροχρόνια τότε αναμένεται να πάρει ακόμη περισσότερα κιλά.

Πως οι ορμόνες καθορίζουν την όρεξη μας και τη διατροφική μας συμπεριφορά

Οι ορμόνες ταξιδεύουν μέσα στο αίμα μας και μεταφέρουν χημικά μηνύματα που καθορίζουν την όρεξή μας. Άλλωστε μπορούμε εμείς να αποφασίσουμε με το μυαλό μας πότε χορταίνουμε και πότε πεινάμε; Απλά νιώθουμε πείνα ή κορεσμό και πράττουμε αναλόγως. Επίσης πολλές φορές δεν μπορούμε να κατανοήσουμε γιατί ενώ για κάποιο διάστημα καταφέρνουμε να εφαρμόσουμε διατροφικούς κανόνες, μια μέρα – π.χ. τα Χριστούγεννα – βρισκόμαστε να καταναλώνουμε ανεξέλεγκτα όλα εκείνα τα τρόφιμα που τόσο καιρό με τη λογική μας αποφεύγαμε και ίσως ούτε καν τα αποζητούσαμε. Τι ακριβώς είναι αυτό λοιπόν που σαμποτάρει τις προσπάθειές μας; Τι συμβαίνει στο σώμα μας κάθε χρόνο τις γιορτές – και όχι μόνο – και μας κάνει να βάζουμε πίσω τα κιλά που με τόσο κόπο καταφέραμε να χάσουμε;

Η ανάγκη κάθε ζωντανού οργανισμού να βρει τροφή προκειμένου να έχει ενέργεια για να ζήσει είναι δεδομένη. Συνεπώς ο ανθρώπινος οργανισμός διαθέτει ένα ιδιαίτερα πολύπλοκο και παράλληλα αριστοτεχνικά φτιαγμένο σύστημα προκειμένου να μας οδηγεί – παρά τη θέλησή μας – να αναζητήσουμε και να καταναλώσουμε τροφή, δηλαδή να επιβιώσουμε. Κύριο ρόλο στη λειτουργία αυτού του συστήματος παίζουν οι ορμόνες.  Οι ορμόνες αυτές κυκλοφορούν στο αίμα και προέρχονται από διαφορετικούς ιστούς και όργανα του σώματος που σχετίζονται με την πρόσληψη και αποθήκευση της ενέργειας όπως είναι το στομάχι, το έντερο, ο λιπώδης ιστός και το πάγκρεας.

Οι ορμόνες που είναι υπεύθυνες για την ενεργοποίηση της πείνας, παράγονται κυρίως από το στομάχι. Καθώς τρώμε, οι ορμόνες της πείνας παράγονται όλο και λιγότερο και έτσι μειώνεται η επιθυμία για φαγητό ενώ στον εγκέφαλό μας φτάνει το μήνυμα για να σταματήσουμε να τρώμε. Παράλληλα οι ορμόνες του κορεσμού οι οποίες παράγονται κυρίως από το έντερο και τον λιπώδη ιστό αυξάνονται και φτάνουν τη μέγιστη συγκέντρωση 30 -60 λεπτά μετά το γεύμα. Αυτή η δυναμική αλληλεπίδραση των ορμονών της πείνας και του κορεσμού βοηθά τον εγκέφαλό μας να ρυθμίσει τη διατροφική μας συμπεριφορά.

Ωστόσο, υπάρχουν και άλλες ορμόνες όπως η κορτιζόλη, η ντοπαμίνη, η ινσουλίνη, οι οποίες καθορίζουν τις διατροφικές μας επιλογές και μας οδηγούν να φάμε ακόμη και όταν δεν πεινάμε, προκαλώντας τσιμπολογήματα και υπερφαγίες και αποτελούν τις βασικές αιτίες αύξησης του βάρους. Οι ορμόνες αυτές ενεργοποιούνται συχνά από το σωματικό ή το ψυχολογικό στρες. Επιπλέον, οι ορμόνες αυτές ενεργοποιούνται και από τις αυξομειώσεις βάρους ως μια προσπάθεια του οργανισμού να διαφυλάξει την επιβίωσή μας με αποτέλεσμα κάθε φορά που χάνουμε βάρος με γρήγορο ρυθμό οι ορμόνες αυτές να προκαλούν στον οργανισμό μας συνεχή επιθυμία για τροφή. Η γρήγορη απώλεια βάρους αλλά και το γενικότερο ιστορικό πολλαπλών διαιτών προκαλεί διαταραχή και στις ορμόνες πείνας και κορεσμού καθώς έχει βρεθεί ότι μετά από μια δίαιτα παράγονται περισσότερες ορμόνες πείνας και λιγότερες ορμόνες κορεσμού. Αυτό εξηγεί γιατί τουλάχιστον 8 στους 10 ανθρώπους που χάνουν βάρος με δίαιτα το παίρνουν πίσω μέσα σε 1 χρόνο και φυσικά αποτελεί μια σαφή εξήγηση του γιατί τόσοι άνθρωποι παίρνουν κιλά στις γιορτές.

Διαβάστε περισσότερα: Εθισμός στο φαγητό

Αυτό που είναι σημαντικό να θυμόμαστε είναι ότι δεν μπορούμε να αλλάξουμε τη φυσιολογική λειτουργία του ορμονικού μας συστήματος με τη θέλησή μας. Αν πεινάμε πραγματικά, είναι πολύ δύσκολο – έως αδύνατο- να μην φάμε και αν η ανάγκη μας για φαγητό είναι συναισθηματικής φύσης δεν αντιμετωπίζεται με δίαιτα. Αν λοιπόν τους προηγούμενους μήνες ακολουθούσατε δίαιτα και χάσατε βάρος είναι τελείως αναμενόμενο να πάρετε κιλά μέσα στο επόμενο διάστημα και μάλλον δεν μπορείτε να κάνετε τίποτε για αυτό. Αυτό που μπορείτε να κάνετε είναι να αλλάξετε τον τρόπο που προσεγγίζετε τη διατροφή σας με έναν που λαμβάνει υπόψη την ορμονική λειτουργία του ανθρώπινου οργανισμού και αντιμετωπίζει τις αιτίες που κρύβονται πίσω από το συναισθηματικό φαγητό.

Πατήστε εδώ αν επιθυμείτε να συνεργαστούμε